پیشنهاد کلیدی در روند ارزش گذاری عرضه های اولیه

دکتر علی بیگ زاده*

هرچند در مستندات و موارد قانونی قیمت باید براساس مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین شود اما با لحاظ روش عرضه های اولیه به باید یک  قیمت پایه وجود داشته باشد. از اینرو نقش ارزش‌گذار در این میان حائز اهمیت تر خواهد بود و باید مجموعه نهاد ارزش گذار صاحب صلاحیت بوده و دارای یک چارچوب دانشی برخوردار از مهارت ها و افراد خبره باشد .

عمده ارزش گذاری ها در بازار سرمایه ایران توسط شرکت های تامین سرمایه ها اتفاق می افتد و این شرکت ها و به خصوص شرکت تامین سرمایه تمدن از چارچوب لازم و افراد صلاحیت علمی و مهارتی برخوردار است تا بتواند ارزش گذاری را انجام دهد. در حوزه تخصصی ارزش گذاری شرکت ها نکات با اهمیتی وجود داد که در ادامه می توان به موارد زیر اشاره کرد :

۱- شرایط خاص هر صنعت در ارزشگذاری : از نکات حائز اهمیت در ارزش گذاری بنگاه ها و شرکت ها به نوع فعالیت صنعت مرتبط است و ما برای هر گروه، صنعت یا شرکت باید یک سری روش های ارزش گذاری مختص آن صنعت را داشته باشیم تا این روش ها  بتوانند ارزش دارایی را مشخص و کامل نشان دهد و برای بحث عرضه سهام(ipo) راهگشا باشد.

۲-حیطه مسئولیت و اختیار ارزش گذار: موضوع دیگری که باید به آن توجه ویژه شود این است که ارزش گذار براساس یکسری مفروضات ارزش گذاری را انجام می دهد و چنانچه مفروضات در آینده تغییر کند قطعا نتایج ارزش گذاری تغییر خواهد کرد. لذا موضوعی که باید مد نظر قرار گیرد این است که باید برای ارزش گذار یک حیطه مسئولیت قایل باشیم که این حیطه مسئولیت در چارچوب مفروضات است.

تلفیق مفروضات و روش ها، گزارش ارزش گذاری را فراهم می کند و چون باید مسئولیت و اختیار ارزش گذار لحاظ شود نباید انتظار و مسئولیت بیش از اختیار برای ارزش گذار قایل باشیم. ارزش گذار باید یکسری مفروضات را که از سوی شرکت ها اعلام می شود، به درستی تعیین کند.

۳-ارزش گذار مستقل : نکته مهم دیگر استقلال ارزش گذار است که باید رعایت شود. گزارش های فعلی در حوزه ارزش گذاری به عهده خود شرکت هاست. در واقع شرکت ها خود اقدام به عقد قرارداد با یک نهاد مالی ارزش گذار می کنند درحالی که روش بهتر این است که بورس پذیرنده قبلا هزینه ارزش گذاری را از شرکت دریافت کنند و ارزش گذار با بورس یا فرابورس طرف باشد.

۴-  ضرورت تدوین استاندارد ارزشگذاری ملی :مشخص شدن یکسری روش های ارزش گذاری از سوی سازمان بورس ، شرکت بورس و فرابورس برای صنایع مختلف است که این روش ها مختص هر مجموعه و صنایع باشد چون هر کدام از صنایع ممکن است با تغییر روش ها و مفروضات دچار تغییر کل فرآیند ارزش گذاری باشند.

تعیین استانداردها در کنار تعیین چارچوب ها ضروری است زیرا در دنیا استانداردهایی برای ارزش گذاری وجود دارد که زمین بازی ارزش گذار را مشخص می کند.

۵-تعیین یکسری متغیرهای اقتصادی نیز مطرح است و نهاد ناظر سالانه متغییر های اقتصادی جهت ارزش گذاری را اعلام کند تا مفروضات ارزش گذار بر این پایه قرار گیرد.

۶ -موضوع مهم دیگر ارزیابی موشکافانه یا due diligence است. در دنیا شرکت ها را ارزیابی موشکافانه می کنند تا تمام نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید استخراج می شود و این موارد به نهاد ناظر و بازاراطلاع رسانی می شود. شاید این نهادها در ایران هنوز غایب هستند و این مورد می تواند خلاهای موجود را پر کند. ارزش گذار باید دستش برای بررسی و راستی آزمایی باز باشد و موسساتی که ارزیابی موشکافانه می کنند این امکان را فراهم می کنند.

یکی از آثار مهم ارزش گذاری بازگشت و افزایش اعتماد مردم به بورس است. در عرضه های اولیه جزو معدود کشورهایی هستیم که حجم زیادی از افراد جامعه در هر عرضه اولیه به واسطه روش ثبت سفارش، خریدار سهم هستند. برخی ارزش گذاری ها در بازار بسیار خوشبینانه یا بدبینانه است و چون مردم اطلاعات تخصصی در این خصوص ندارند این وظیفه بورس و پذیرنده است تا ایجاد شفافیت کند و این اطمینان را به مردم بدهد که درصورت خرید سهم در سال های آتی متضرر نخواهند شد.

در خاتمه باید گفت ارزش گذاری ها اگر منطقی باشد موجب اعتماد مردم می شود چراکه عمده سهامداران حاضر در عرضه های اولیه خیلی فرصت و تخصص کافی برای ارزیابی ندارند.

* مدیرعامل شرکت تامین سرمایه تمدن